Miranda is een deelneemster aan het ‘Online 7 Basics Gold‘ programma.
Deze blog heeft zij geschreven naar aanleiding van de Flight, Freeze en Fight fases waar zij nu in zit, op weg naar een staat waar het vanzelf gaat, Flow.
Het is misschien handig om eerst onze clickercoach blog te lezen die gaat over Flight, Freeze, Fight en Flow, zodat je onderstaande blog nog beter kunt begrijpen.
Soms voel je, als je iets leest of hoort, dat er iets binnen in je gebeurt. Je wordt onrustig of juist heel enthousiast.Bij mij was dat zo na het lezen van het blog van Conrad van Pruijssen over de flight, fight en freeze reacties. Ik voelde me heel onrustig toen ik dat las.
Ik wist al wel dat ik me regelmatig niet op mijn gemak voelde met het trainen maar als er dan ineens een naam aan gegeven wordt, lijkt het of het van het één op het andere moment echt bestaat.
En als het dan echt bestaat, kun je er dus niet meer omheen.
Mijn jonge fjord Gydia schiet snel in de stress en laat dan vooral haar agressieve kant zien. Ze bijt vooral snel. Dat dat gedrag wat met mij deed wist ik al, maar dat mijn eerste reactie eigenlijk precies hetzelfde is als dat van haar, was best heftig om te ontdekken.
Wat ik daarna ontdekte vond ik heel opvallend. Ik heb het met een goede vriendin over deze ervaring en ontdekking gehad en wat bleek, zij reageerde ook precies hetzelfde als haar paard.
Bij ons allebei was het zo dat onze reactie het paard niet hielp om uit die stresssituatie te komen, sterker nog, we versterkten met ons primaire gedrag de stressreactie van het paard.
Nu lijkt dit me te toevallig om alleen toeval te zijn. Na enig speurwerk kwam ik er achter dat emoties en stress heel besmettelijk kunnen zijn. De ene mens schijnt daar veel gevoeliger voor te zijn dan het andere. Helaas blijk ik daar dus behoorlijk gevoelig voor te zijn.
Verder heb ik op mijn zoektocht ontdekt dat paarden experts zijn op dit gebied. Het is voor hun overleving belangrijk dat ze razend snel reageren op bedreigende situaties en daarvoor nemen ze elkaars stressreacties onmiddellijk over, vooral als het om vluchten gaat.
Wendy Misran heeft me een keer een tip gegeven om eens te kijken of er patronen zitten in mijn trainingen. Het is inderdaad zo dat de trainingen minder goed gaan als ik zelf ook minder goed in mijn vel zit. Bijna altijd is het zo dat Gydia dan ook snel in de vechtmodus zit.
Ik weet nog niet wie er nu wie beïnvloedt. Kom ik in de vechtmodus omdat Gydia daar in zit, of is het andersom? Ik vermoed dat het over en weer gaat, maar ik heb als mens meer middelen en mogelijkheden om deze besmetting te doorbreken.
Ik weet niet helemaal zeker of er nu een volgorde zit in de stressreacties of dat het een kwestie van voorkeur is. Wat ik bij mezelf gemerkt heb, is dat ik alle stressreacties herken (flight, fight en freeze) maar dat ik wel sneller in de fight zit dan in de andere vormen. Toch zie ik, als ik terug kijk naar hele heftige situaties waarbij ik in de freeze zat, dat ik ook een vlucht en een vechtfase heb gehad. Dit lijkt me ook wel logisch want wilde dieren proberen ook eerst te vluchten, als dat niet kan, gaan ze vechten en als dat niks meer oplevert gaan ze in de freeze (dat zo ver kan gaan dat ze ook hun bewustzijn verliezen). Ik ga er dus voor mezelf van uit dat er wel een vaste volgorde is.
Dat betekent dat ik, als ik in de fight zit, er waarschijnlijk een fase voor is geweest (die ik vermoedelijk niet herkend heb). Als ik in de freeze zit, heb ik twee fasen ervoor gehad.
Het zou handig zijn om die fases wel te herkennen want dan kun je er vermoedelijk al wat mee doen zodat de stressreactie niet erger wordt (zowel bij jezelf als bij je paard).
Om een stressreactie te herkennen, is het handig om te weten wat de kenmerken zijn.
Nu kwam ik bij flight en fight veel dezelfde fysieke kenmerken tegen maar bij freeze is het anders.
Bij de flight en fight, verhoogt je hartslag en ademhaling, je zintuigen worden scherper en je alertheid en temperatuur stijgt. In je hoofd, schouders en voeten kun je spanning voelen. Je wordt minder gevoelig voor pijn en de activiteit van het spijsverteringssysteem wordt minder. Het sympathische zenuwstelsel neemt de regie over (kun je vergelijken met het ‘gaspedaal’).
Bij freeze zie je een tegengesteld beeld. De hartslag en ademhaling daalt, de temperatuur zakt, je wordt wit, gaat zweten en het bewustzijn en zintuigen worden minder scherp. Je blokkeert, kunt niet meer goed nadenken of bewegen. Het parasympatische zenuwstelsel is bij freeze actief. Bij freeze is er sprake van dissociatie. Het lichaam en de geest worden als het ware uit elkaar getrokken waardoor er een verminderd bewustzijn ontstaat en je jezelf als het ware op een afstand ziet.
Bij freeze is er in eerste instantie dezelfde fysieke reactie geweest als bij flight en fight maar ineens is er als het ware op de rem getrapt. De hoge energie zit dan in een bevroren toestand gevangen.
Na een freeze reactie bij wilde dieren zie je dat ze vaak heftig trillen en zweten. De opgebouwde spanning komt dan tot ontlading. Als dit niet of niet voldoende gebeurt, overlijden de dieren vaak.
Je zou ook kunnen denken dat je alle stappen weer terug moet zetten om te “ontstressen”. Bij freeze betekent dat vechten en vluchten en bij vechten vluchten.
Of je dit zo letterlijk moet nemen weet ik niet maar ik denk dat er wel iets in kan zitten.
Bij het fysieke herstel na een stressreactie schijnen er endorfine en dopamine vrij te komen. Dit zorgt voor een “geluks gevoel”. Dezelfde hormonen die vrijkomen in je lichaam als je in een toestand van flow bent. Wat dat betreft zou het mogelijk moeten zijn om juist na een stressreactie snel naar een toestand van flow te gaan.
Zelf wil ik na een stressreactie eerst weer helemaal bij mezelf komen en vooral mezelf weer helemaal voelen. Vooral na een freeze reactie is het heel belangrijk om de spanning te ontladen maar ook bij andere stressreacties is dit nodig.
Wat ik vervelend vind, is dat ik bij het ontladen van die stressreacties ga voelen dat ik ineens zo moe ben. Dat is op zich normaal en ik denk ook nodig omdat je bij een stressreactie zoveel energie opbouwt die je weer los moet laten.
Nu ik een beetje een idee heb van hoe die stressreacties werken en ook hoe Gydia en ik elkaar ‘in de stress’ houden, is het interessant om te kijken hoe we die emotionele besmetting kunnen doorbreken.
De strategieën zijn per reactie verschillend (vooral bij freeze).
Voor het beperken van de besmetting kan het helpen om het oogcontact te verbreken. Bij oogcontact is de besmetting nl. erger.
En verder:
• Afstand nemen, uit de situatie stappen
• Waarnemen wat er met me gebeurt. Als ik de trainingssessies kort houd en daartussen een evaluatiemoment inlas, kan ik in de evaluatie meenemen waar Gydia en ik zitten in het affectieve/aversieve venster
• Waarnemen wat ik voel, waar in mijn lichaam. Als ik mijn eigen lichaam waarneem, is het moeilijker om een stressreactie in stand te houden
• Letten op en reguleren van de ademhaling. Een stressreactie wordt in stand gehouden door een hoge/snelle ademhaling. Bij freeze is de ademhaling wel langzamer maar onbewust.
• Eigen emoties waarnemen. In een stressreactie is er bijna altijd sprake van angst en bij de fight ook vaak van woede.
• Voelen waar/hoe mijn voeten contact maken met de grond (de voeten zijn, net als het gezicht vaak gespannen bij een stressreactie).
• Opmerken wat het effect is van de interactie met Gydia
• Eigen opgebouwde energie ontladen door bijvoorbeeld te springen, rennen, iets in de lucht te gooien of wat dan ook als het maar niet in de buurt van Gydia is.
• Stoppen met de training of makkelijkere vragen stellen
• Belonings% is voor ons ook een goede graadmeter om te kunnen voorspellen of er een stressreactie aan gaat komen. Met een beetje geluk kunnen we, door dit goed in de gaten te houden een stressreactieketting voorkomen.
Bij freeze:
• Langzaam gaan bewegen (snel bewegen kan de dissociatieve toestand van de freeze versterken)
• Na het langzaam bewegen en het toenemen van het (zelf)bewustzijn over naar de andere strategieën.
Een stressreactie is een onbewuste, automatische fysieke reactie op een bedreigende situatie. Je hebt hierin geen keuze.
Het veroordelen van zo’n reactie heeft dus ook geen zin en kan zelfs schadelijk zijn.
Waar de uitdaging ligt, is in het voorkomen van het ontstaan van stressreacties en het omgaan met de gevolgen van die stressreacties. Snel opmerken helpt daar enorm bij. Als dat lukt kan het spiegeleffect en daarmee de ketting doorbroken worden.
Dank je wel Miranda voor jouw mooie inzichten en het feit dat jij je zo kwetsbaar durft op te stellen. Jezelf kwetsbaar opstellen en voelen wat je voelt en dit te erkennen is de manier om alles uit clickertraining te halen. Welke gevoelens heb jij ervaren tijdens het clickertrainen van je paard? Deel het hieronder.