We krijgen vaker de vraag: ik wil overstappen van ‘traditioneel’ paardrijden / paarden trainen naar clickeren met paarden, hoe doe ik dat? Hier is natuurlijk niet één antwoord op te geven, laat ik in deze ‘longread’ toch proberen zoveel als mogelijk antwoorden te geven. Zodat jij eruit kunt halen wat voor jou op dit moment relevant is. Het overstappen wordt ook weleens crossover genoemd. Het blijkt dat crossover paarden en crossover trainers drukker zijn met afleren dan met aanleren. Mocht je nog iets missen laat het dan achter onder deze ‘longread’.
Waarom wil je overstappen van traditioneel / natural horsemanship naar clickeren met je paard?
Misschien vindt je dit een rare vraag of een open deur en toch stel ik deze vraag aan iedereen die begint met clickeren. De antwoorden kunnen namelijk heel verschillend zijn maar de reden dat ik de vraag stel is voor alle antwoorden hetzelfde. Het gaat namelijk om jouw motivatie, zodat als je wat tegenwind hebt weet waarom je door wil gaan op de ingeslagen weg. Het klinkt misschien niet motiverend om meteen zo ‘zwaar’ te beginnen. De reden dat ik het zwaar aanzet is voor de liefde die ik naar paarden toe heb.
Stel je het volgende eens voor. Je bent paard, je baasje is begonnen met clickeren en traint je nu op een positieve, belonende en motiverende wijze. Jij als paard hebt naar drie vragen het clickeren door en denkt, waarom is mijn baasje dit niet eerder gaan doen. Ze vertelt me precies wat ze van mij wil, in plaats van dat ze vooral vertelde wat ze niet wilde en als ik het dan doe, dan krijg ik daar ook nog eens beloning voor. Vroeger wilde ik niet komen, nu wil ik niet meer weg van mijn baasje. Ik mag zelfs meedenken, zoeken naar antwoorden en er wordt rekening gehouden met mijn emoties. En dan op een dag wordt je als paard wakker en vraag je jezelf af: waarom stopt mijn baasje er nu ineens mee? Komt het omdat ze de mechanische vaardigheden nog onvoldoende beheerst, komt het omdat ik opdringerig gedrag vertoon, kom het omdat ze niet weet welke stappen ze moet maken om ons doel te bereiken. In al deze gevallen is de kans groot dat je terugvalt in oud gedrag, in doen wat je al kende.
En dan begrijp ik het als paard niet meer. Je laat me eerst een mooie, bijna ideale wereld zien. Ik doe super mijn best en dan ineens verdwijnt het als sneeuw voor de zon.
Door mijn liefde voor paarden wil ik deze situatie voorkomen. Het is alsof je een nieuwe best vriendin hebt gevonden, jullie doen alles samen, je kijkt er elke dag weer naar uit om naar haar toe te gaan en dan ineens is het een bitch geworden en denk je waar ging het mis. Jij kan dan afscheidt nemen en een andere vriendin zoeken maar je paard heeft geen keuze.
Terug naar het begin, terug naar jouw motivatie, jou waarom je wilde gaan clickeren. Als je motivatie is: ik vind het gewoon leuk, het is weer eens wat anders, ik doe het omdat mijn stalgenootje het ook doet. Alsjeblieft, ‘for the sake of the horses’ doe het dan niet. Als je even wat tegenwind ervaart, dan wil je paard dat je doorgaat in plaats van dat je stopt. De bovenstaande motivatie is dan niet sterk genoeg voor jou om door te gaan, om hulp te zoeken, om les te nemen en om naar jezelf te kijken wat jij kunt doen om de wind weer in de zeilen te krijgen.
Clickertrainen met je paard is levensgevaarlijk.
Misschien heb je deze uitspraak ook wel eens gehoord toen jij vertelde tegen je (dressuur) instructrice dat je ging clickeren met je paard. Weet dan dat ze helemaal gelijk heeft en wel om meerdere redenen, laat ik er hieronder een paar toelichten.
– Vanuit haar standpunt is het levensgevaarlijk, ze heeft namelijk geen idee wat het is en hoe goed het werkt. De reden dat ik dit zo duidelijk durf te stellen is simpel, als ze had geweten wat het is en hoe goed het werkt en wat het doet met je relatie dan had ze namelijk zelf ook al geclickert.
– Een andere reden waarom het voor haar levensgevaarlijk is, is het feit dat ze jou niet meer terug zal zien als klant. Omdat het clickeren waarbij de focus op R+ (belonen wat goed gaat) ligt, haaks staat op het traditionele trainen waarbij in het minste slechte geval de focus op R- (iets vervelends (druk) weghalen als het paard en het goed doet) hebt en in het slechtste geval op P+, het toevoegen van iets onaangenaams (tik of prik) om iets af te leren.
– De laatste reden is dat als je eraan begint dat er dan geen weg meer terug is, tenminste voor je paard. Als je paard eenmaal heeft ervaren hoe fijn het kan zijn om samen te werken om gelijkwaardig te zijn dan wil je paard niet meer terug naar de oude manier van werken. En om het specifieker te maken, ze bedoelt dat het gevaarlijk is omdat jij een beloning hebt die je paard graag wil hebben. Als jij je dus niet of onvoldoende aan de regels van het spel houdt dan kan je paard zich onbeleefd en zelfs opdringerig gaan gedragen. Het is dus heel belangrijk om zeker de eerste zes maanden onder begeleiding van een goede, liefst gecertificeerde, clickercoach de beginselen van het clickeren aan te leren. Ik kan hier een heleboel spreekwoorden geven waaruit blijkt dat dit verstandig is zoals: een goed begin is het halve werk, bezint eer ge begint, de ruïne van een mislukking is een goede fundering voor een nieuwe poging.
– Een andere reden die wij zien waarom het (nog) levensgevaarlijk is, is de volgende. Op dit moment gaan steeds meer en meer mensen met clickeren beginnen, maar het is nog steeds een minderheid en je weet wat er met een minderheid gebeurt. Mensen hebben daar onbegrip voor, ze maken het belachelijk, ze zetten zich ertegen af. Niet per se omdat ze dat willen maar het is gemakkelijk en vaak gebeurt het uit onwetendheid. Jij steekt dus je hoofd boven het maaiveld uit, omdat jij hoopt, gelooft of denkt dat clickeren beter is voor je paard en voor jou, zonder dat je dit zeker weet of al ervaren hebt.
Laten we je meteen geruststellen, clickeren werkt beter en sneller. Daarnaast ga je ervaren dat je positieve manier van trainen en denken zich ook doorzet naar de rest van je leven.
Is het erg als ik mijn paard een tijdje minder of niet rij omdat ik zelf bezig ben om het clickeren onder de knie te krijgen.
Heel veel mensen maken zich druk over de bespiering van hun paard, of laten zich gek maken door de omgeving hierover. Ze zijn bang dat de bespiering van hun paard verdwijnt. Laat ik hier even iedereen over één kam scheren, dus misschien geldt het volgende niet voor jou. Ondanks dat heel veel mensen over de bespiering van hun paard praten, zien wij heel weinig paarden met de juiste bespiering. En dan heb ik het niet alleen over onze klanten, die lekker (buiten) paardrijden, die recreatief (dressuur < Z) rijden maar ook ruiters die (semi) professioneel dressuur rijden, hoger dan Z. Om de juiste bespiering te krijgen, moet je weten welke oefeningen je daarvoor moet doen. Is het belangrijk dat je dit consequent en langdurig traint zodat je de juiste bespiering krijgt zonder dat je paard overvraagd wordt. Zodra je dit hebt bereikt duurt het best lang voordat alle bespiering verdwijnt, denk aan 6 tot 18 maanden.
Troost jezelf met de gedachte dat 98% van de paarden niet of niet de juiste bespiering hebben en wat je niet hebt kun je ook niet kwijtraken. Dus over het kwijt raken van bespiering hoeven de meeste mensen zich geen zorgen te maken.
Wat wij wel belangrijk vinden is dat je paard voldoende beweging krijgt. Het mooie is dat jij hier niets voor hoeft te doen. Niets is misschien niet het juiste antwoord, zorg dat hij minimaal 4 uur, maar het liefste nog veel meer, buiten kan lopen. Dus niet buitenstaan in een paddock ter grootte van een postzegel, maar in een grote wei of paddock samen met andere paarden zodat hij lekker kan lopen, rennen en bewegen.
Weet dat wij voorstander zijn van ‘natuurlijk paard houden’ en beseffen dat het niet voor iedereen mogelijk is, doe daarom het beste wat je wel kunt regelen voor je paard.
Maar wat nog belangrijker is, als je het echt goed wil doen, is het volgende. We komen zelden tot nooit iemand tegen die ineens, goed en voor 98% of meer kan clickeren onder het zadel. Waardoor het voor je paard dus verwarrend kan zijn dat je op de grond clickert en je focus op R+ hebt en onder het zadel doorgaat op je oude manier met focus op R- (of P+). Nog steeds onderschatten heel veel mensen hoe moeilijk het is om te leren clickeren in de praktijk terwijl de theorie zo simpel is. Het wordt vaak omschreven als ABC waarbij het op zijn Engels staat voor Antecedent, Behavior and Consequence, wij gebruiken liever Alsjeblieft, Blijf, Consequent.
Zorg dus dat je eerst de basis van het clickeren goed aanleert en dan bedoelen wij niet alleen het stellen van vragen, het clicken en het geven van beloningen maar nog veel meer het leren denken in mogelijkheden, je positieve grondhouding vasthouden als het tegenzit, creatief worden in het bedenken van stappen en oplossingen om je doelen op een andere manier (en zonder straf) te realiseren.
Het handigste is om dit op de grond te leren bij grondwerk, longeerwerk of handwerk. Terwijl als je op je paard zit dan heb je ook nog je eigen lichaam wat de nodig aandacht vraagt waardoor je minder kunt focussen op het clickeren.
Dus mocht je paard een paar maanden lekker buitenlopen in de wei en nee daar krijgt je paard geen spieropbouw van, spieren heeft hij namelijk alleen nodig als wij erop rijden, dan is dat geen probleem.
Krijgt mijn paard spieropbouw van longeren?
Het is inderdaad mogelijk om spieren op te bouwen als je aan het longeren bent, weet wel dat je dan zelf goed moet kunnen longeren. Als wij het over longeren hebben dan bedoelen we eigenlijk altijd longeren met dubbele lijnen. Het welbekende ‘loswerken’ en longeren met één lijn (wat wij gekscherend rondslingeren noemen) hebben vrij weinig nut als het gaat om spieropbouw. Je paard gaat dan sowieso in een houding lopen die voor hem het gemakkelijkste is en het enige wat je paard waarschijnlijk krijgt is uithoudingsvermogen. Later meer over het longeren (met dubbele lijnen).
Van gehoorzamen naar luisteren, via belonen, plannen en stappen.
Wat is nu het verschil of het belangrijkste als je overstapt naar clickeren met je paard. We hebben geprobeerd dit samen te vatten in twee onliners:
1. Bij belonen wil je paard luisteren, bij straffen moet hij gehoorzamen.
Als je gaat clickeren is je focus op R+, het toevoegen van iets, vaak een beloning, om je paard te motiveren iets vaker te doen. Als je de juiste beloning gebruikt (en natuurlijk de juiste clickervaardigheden hebt) wil je paard vaker gaan antwoorden, je paard wil dus naar je luisteren. Als wij het over gehoorzamen hebben dan zit daar meteen een verplichting in, je paard heeft geen keuze. Vaak wordt gehoorzamen en straf in één adem genoemd. Als je paard niet gehoorzaamt wat volgt er dan, inderdaad straf. Hij antwoordt dus niet omdat hij wil, hij moet, omdat er anders straf volgt.
Dus als jij aan het clickeren gaat en je paard antwoordt niet of niet juist, wat doe jij dan? … inderdaad je doet niets. Nou ja niets, je doet niets naar je paard doe. Wat je wel doet is nadenken waarom je paard geen antwoord gaf op je vraag terwijl jij een beloning hebt die hij graag wilt. De kans is dus groot dat hij het niet snapt of kan en daar ‘moet’ jij een oplossing voor vinden, wat meteen een mooi bruggetje is naar de tweede oneliner.
2. Clickeren is een vrijwillige training maar niet vrijblijvend.
Wat we nog weleens zien is dat mensen doorslaan als ze overstappen naar clickertraining, wat wij dan ‘go with your horse’ noemen. De mensen die deze stroming aanhangen vinden alles goed wat het paard doet en gaan hier in mee. En als je paard iets niet wil dan hoeft hij dat niet te doen. Welzijn bij het houden van paarden is voor ons erg belangrijk. Als paardeneigenaar heb je dus de verantwoordelijkheid om zo goed als mogelijk voor je paard te zorgen. En ja dan zijn er een aantal handelingen nodig om je paard gezond te houden, bijv. het bekappen van je paard. Als je dan zegt, hij hoeft niet te leren om zijn voeten te geven, dan kan hij ook niet bekapt worden. Je paard zal dit namelijk niet snel uit zichzelf doen. Zodra zijn voeten namelijk van de grond zijn, dan kan hij niet meer vluchten.
Vandaar dat we deze tweede oneliner hebben, of het nu over voeten geven gaat of over een galopswissel wij blijven trainers. In de eerste oneliner hebben we gezegd dat we gaan voor luisteren i.p.v. gehoorzamen, dus hoe doe je dat dan. Je werkt al met de juiste beloning en toch doet je paard het nog niet. Het is dan aan jou als baasje, paardeneigenaar of paardentrainer om te bedenken hoe je je paard wel kunt ‘verleiden’ om te antwoorden. De kans is vrij groot dat de vraag niet duidelijk is of je stappen te groot zijn. Je hebt dus kennelijk zelf geen goed beeld hoe jij je paard iets aan wil leren, hoe jij je doelen moet bereiken. Als jij geen duidelijk plan hebt, als jij geen stappen hebt bedacht hoe kun je dan verwachten dat je paard wel weet wat je wil. Werken met beloningen zorgt dus voor het vrijwillige deel en trainingsplannen zorgen voor het feit dat het niet vrijblijvend blijft, wij zijn dus slim i.p.v. sterk.
Wat is nu een slimme strategie qua trainen als je overstapt naar clickeren met je paard.
De slimme strategie bestaat uit een aantal stappen.
1. Starten met clickeren, met grondwerk. Zodat jijzelf de basis onder de knie krijgt, hebt kunnen leren werken met trainingsplannen, voor problemen oplossingen kunt bedenken en als je tegenwind hebt ervaren de wind weer in de zeilen te krijgen.
2. Starten met clickeren, met longeerwerk en handwerk. Je gaat nu de tussenstap nemen van naast naar op je paard. Je gaat leren hoe je je paard kunt laten bewegen op een manier die bijdraagt aan het welzijn van het paard. De kans is groot dat je begint met rondslingeren (longeren met één lijn) omdat jezelf nog moeten uitzoeken hoe je het beste kunt bewegen. Om daarna over te stappen naar longeren (met twee lijnen) waarbij je je paard gaat leren om goed te bewegen en te werken aan spieropbouw. Handwerk zorgt ervoor dat je paard eerst aan de hand de oefeningen voor onder het zadel leert om ze daarna onder het zadel te vragen. Misschien mis je hier het loswerken, de reden daarvan is dat het heel erg op NH leunt, waarbij R- en P+ veelvuldig gebruikt worden.
3. Starten met clickeren, met rijwerk. Zodra je stap 1 en stap 2 (voor 80%) hebt doorlopen ga je beginnen met rijwerk. Het grote voordeel van deze aanpak is dat jij goed bent geworden in clickeren, in het maken van plannen, in het overwinnen van tegenwind. Daarnaast heb je tijdens stap 2 je paard al geleerd correct te bewegen en heb je al een aantal oefeningen aangeleerd voor onder het zadel. Waardoor je onder het zadel veel gemakkelijker en sneller vooruit gaat en jij je kunt focussen op het clickeren.
Starten met mentaalwerk was vroeger een stap die we als extraatje aanboden, een stap die mensen vaak aan het einde gingen nemen. Tegenwoordig is het mentaalwerk onderdeel van elke stap, van elke training, van elk (online) programma wat wij aanbieden. Het blijkt voor heel veel mensen, ondanks dat ze de juiste motivatie hebben, nog niet zo gemakkelijk te zijn om het verleden los te laten en de toekomst te omarmen als het even tegenzit. We zetten paarden en mensen graag op voor succes, zodat ze niet terugvallen in oud gedrag, zoals boos worden of straffen.
Is er geen alternatieve strategie bij het overstappen naar clickeren met je paard.
Hierboven vindt je de strategie die het ideaalst is voor je paard, voor veel mensen duurt het dan te lang voor ze weer kunnen rijden en helemaal rijden met de clicker, met R+. De vraag die we dan ook vaak krijgen: is er geen second best, en dan wordt het een gewetensvraag voor ons. We zijn ervan overtuigd dat clickertraining de beste manier is om je paard te trainen. We begrijpen ook dat als we je vragen om de slimste strategie te volgen waarbij je dus een tijdje geen paardrijdt dat dan veel mensen niet gaan beginnen met clickeren en dan bereiken we onze missie: In 2020 wordt elk paard op een ethische wijze getraind en ervaart hij zijn leven als een paradijs, ook niet. Dus ja wat moet je dan doen. Als we mensen niet stimuleren om te beginnen dan kunnen ze ook niet ervaren hoe geweldig het is, wat het doet met je paard en jullie relatie. Gelukkig zijn paarden erg vergevingsgezind en gaan wij ervoor zorgen dat ze niet teleurgesteld worden. Doordat we hun baasjes gaan helpen om na het grondwerk de overstap te maken naar longeerwerk en rijwerk.
Je zou er dus voor kunnen kiezen om op de grond te beginnen met clickeren en onder het zadel te blijven rijden zoals je altijd al deed. Waarbij je er op let dat je meer gaat focussen op wat er goed gaat, dan op wat er fout gaat, waarbij je beloont wat goed gaat. We raden je wel aan om eerst grondwerk te doen en pas daarna longeerwerk. We zien dat veel mensen bij het longeerwerk snel terugvallen op het gebruik van druk of heel veel energie.
Ik had al gezegd dat het een ‘longread’ zou worden. Ik kan misschien minder uitweiden, maar ik vind het belangrijk om je mee te nemen in mijn manier van denken. Je kunt het altijd overslaan maar als het er niet staat kun je het er niet bij denken. Laat even weten wat jij nog mist in onze slimme strategie om over te stappen naar het clickeren, door het hieronder als commentaar te plaatsen.